Suçlu Olmak, Suçlu Hissetmenin Koşulu Değildir

Freud’un en çarpıcı keşiflerinden biri, suçluluk duygusunun yalnızca bir eyleme tepki olarak ortaya çıkmadığını; kimi zaman eylemin önünde, onu kışkırtan bir kuvvet olarak var olduğunu ortaya koymasıdır.

Ortada ne bir suç, ne de kişiyi suçlayan biri vardır.

Yine de kişinin içinde bir ses* ona suçlu olduğunu fısıldar. Bu ses, utanç ve kaygıya komşu, ama belki daha bile köklü bir duygulanıma aittir: Varlığın özüne yerleşmiş bir suçluluk hissi.

Bu iç sesin kaynağı, Freud’un süperego adını verdiği psişik yapıdır.

Superego, çocukluk yıllarında ebeveyn figürlerinin taleplerinin, yasaklarının ve yargılarının içselleştirilmesiyle şekillenir. Sevgi ve onay, kimi zaman da ceza ve reddedilme aracılığıyla pekiştirilir.

İyi–kötü, doğru–yanlış kavramlarımız, büyük ölçüde bu ebeveynsel mirasla biçimlenir.

Halk arasında vicdan dediğimiz içsel otorite, aslında egoyu yargılamak ve denetlemekle görevli bu yapıdır.

Süperego kimi zaman bizi ulaşılması neredeyse imkânsız ideallere yönlendirir, kimi zamansa küçük bir sapmayı ağır bir suç olarak görür.

Freud, katı bir süperegonun yalnızca katı bir disiplinle yetişmiş çocuklarda değil, aksine aşırı serbest büyümüş bireylerde de gelişebileceğini belirtir. Sınır ve kurallardaki eksiklik, kişiyi kendi içinde fazla sağlam bir otorite inşa etmeye sevk edebilir.

"Suçluluk Suçtan Önce Gelir”

Kimi bireyler, bilinçdışı suçluluk duygusunu somut bir suçla “gerçekleştirerek” rahatlama arar.**

Bu durumda suçluluk, suçun sonucu değil; sebebidir.

Kişi tarafından suç işlemek, içsel suçluluk duygusundan kurtulmanın tek yoluymuş gibi hissedilebilir.

Burada suç, cezayı davet eden bir eylem değil; zaten var olan cezalandırıcı sese bir yanıt, bir katarsis aracıdır. Kimi zaman durum, kendini cezalandırma dürtüsüyle başvurulan tehlikeli davranışlara varabilir.

*Ahlaki vicdan kaygısı - Freud

**Freud, S. (1916). Psikanalitik çalışmadan çıkarılan bazı karakter tipleri. 

Kapak görseli: Nikki Basch-Davis